آب کثیرآب کثیر، مقابل آب قلیل است. فقیهان آب کثیر را درباره آب غیر قلیل، به کار برده‌اند که شامل آب کر، آب جاری، باران، چشمه، چاه و حمّام می‌شود. گاه، آب کثیر مقابل آب جاری به کار می‌رود که مراد از آن آب کرّ است. ازاین عنوان در باب طهارت بحث شده است. ۱ - اقسام آبآب یا مطلق است یا مضاف. آب مضاف: مانند فشرده اجسام مثل آب هندوانه و انار و مانند آبی که با چیز دیگری ممزوج شود، به طوری‌که به آن آب گفته نشود مثل آب شکر (شربت) و آب نمک. بنابراین آب مطلق آبی است که فشرده اجسام مثل آب هندوانه و انار نبوده و یا ممزوج با چیز دیگر به طوری نشده باشد که به آن آب (بدون قید) گفته نشود. ۲ - اقسام آب مطلقامام خمینی (قدّس‌سرّه) در تحریرالوسیله در بیان اقسام آب مطلق می‌نویسند: «المطلق اقسام: الجاری، و النابع بغیر جریان، و البئر، و المطر، و الواقف، و یقال له: الراکد.» یعنی آب مطلق بر چند قسم است: آب جاری و آبی که (از زمین) می‌جوشد ولی جریان ندارد و آب چاه و آب باران و آب ایستاده، که به آن «راکد» می‌گویند. به این بیان، آب کر و آب قلیل قسیم یکدیگر در نظر گرفته شده و از آن دو با تعبیر واقف و راکد یاد شده است. ۲.۱ - اقسام آب راکدآب راکد یا واقف، آبی است که قسیم آب جاری، آب چشمه، آب چاه و آب باران است و به بیان تحریرالوسیله که گذشت، شامل آب کر و قلیل است. آب راکد (آب مطلق که آب جاری، چشمه، چاه و باران نیست) اگر اندازه آن کمتر از حد معین (حد کر) باشد به آن آب قلیل گفته می‌شود و اگر به حد کر و بیشتر از آن باشد آب کر گفته می‌شود. و اندازه کر از لحاظ وزن و بر حسب کیلوگرم بنابر اقرب ۳۷۷ کیلو و ۴۱۹ گرم و به مساحت (گنجایش) چهل سه وجب است و یک‌هشتم وجب کم (چهل و دو وجب و هفت‌هشتم وجب) است بنابر احوط بلکه خالی از قوت نیست. ۲.۲ - آب کثیرآب مطلق به اعتبارات مختلف تقسیمات گوناگون دارد. یکی از وجوه تقسیم آن داشتن و نداشتن ماده و معتصم بودن و نبودن است. به این اعتبار آب قلیل در مقابل دیگر اقسام آب مطلق اعم از راکد (آب کر) و غیر راکد قرار می‌گیرد. ۳ - نجس شدنآب کثیر مطلق، به ملاقات نجاست، نجس نمی‌شود، مگر آن که رنگ، بو یا مزه آن به نجاست، تغییر کند. البته متنجس شدن آب مطلق از جمله آب کر به واسطه تغییر رنگ و بو و مزه در صورتی است که این تغییرات به واسطه ملاقات با نجس باشد نه مجاورت با آن، پس «اگر در اثر مجاورت با نجاست تغییر کند نجس نمی‌شود، مانند آن‌که آب مطلق در اثر نزدیک بودن با مردار بوی آن را بگیرد. البته اگر مردار خارج آب بیفتد و قسمتی از آن داخل آب قرار بگیرد و آب به واسطه مجموع آن تغییر نماید نجس می‌شود.» و «معیار (نجس شدن) این است که آب با اوصاف نجاست تغییر کند نه با اوصاف متنجس، پس اگر آب کر یا جاری و مانند آن‌ها به وسیله بقّم (بَ ق قَ م - چوبی باشد سرخ که رنگرزان بدان چیزها رنگ کنند) [۵]
لغتنامه دهخدا.
متنجس قرمز گردد نجس نمی‌شود.» همچنین «معیار، تغییر یکی از اوصاف سه‌گانه آب به سبب نجاست است، اگرچه تغییر آن از سنخ اوصاف نجاست نباشد، پس اگر آب با ریختن خون در آن، زرد شود نجس می‌شود.» ۴ - پاک شدنآب نجس -اعم از قلیل و کثیر- با اتّصال به آب کثیر همراه با آمیختگی آن و زوال تغیر پاک می‌شود. در حصول طهارت بدون آمیختگی اختلاف است. امام خمینی در این‌باره در تحریرالوسیله می‌نویسند: «و الاقوی عدم الاکتفاء بالاتّصال بلا امتزاج.» بنابراین برای تطهیر، آب متنجس باید با آب معتصم ممزوج گردد. به قول مشهور، چیز نجس با یک بار شستن در آب کثیر پاک می‌شود. مشهور متأخّران در تطهیر چیز نجس - مانند لباس - با آب کثیر، فشردن و خروج غساله را معتبر نمی‌دانند. ۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،ج۱، ص۱۰۵. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. |